پیچیده تر شدن معادلات سیاسی در پاکستان
افتخار چودری محمد، قاضی ارشد دادگاه عالی پاکستان، ضمن انتقاد از شوکت عزیز نخست وزیر، گفته است که آقای عزیز ترتیبات لازم برای تبعید مجدد نواز شریف نخست وزیر سابق پاکستان از کشور به عربستان سعودی را انجام داده است.
آقای شریف اوایل سپتامبر بدنبال رای دادگاه عالی پاکستان (عدالت عظمی) دایر بر برخورداری از حق قانونی مراجعت به کشور - که در ماه اوت صادر شد - تلاش کرد تا پس از هفت سال دوری از کشور به پاکستان برگردد اما وی پس از چند ساعت توقف در فرودگاه توسط مامورین امنیتی به داخل هواپیمای دیگری هدایت شد و بار دیگر به عربستان سعودی فرستاده شد.
به گفته رییس دادگاه عالی پاکستان، در ششم سپتامبر ترتیبات لازم از سوی آقای عزیز برای مخالفت با رای دادگاه عالی و در نتیجه اجازه ندادن به آقای شریف برای برگشت به پاکستان اتخاذ شده بود.
آقای چودری محمد تاکید کرده است که رای صادر شده از سوی دادگاه عالی در خصوص حق آقای شریف برای بازگشت به کشور به قوت خود باقی است. این تحول وضعیت سیاسی پاکستان را بار دیگر در راس خبرها قرار می دهد و آنرا در واقع پیچیده تر می کند.
این تحول بدان معنی است که دادگاه عالی بر "حق طبیعی" بازگشت آقای شریف تاکید می کند و با صراحت زیاد از دولت می خواهد تا اقدامی برای ممانعت از ورود آقای شریف به پاکستان به عمل نیاورد.
دولت ژنرال پرویز مشرف معتقد است که آقای شریف با پا در میانی مقامات بلند پایه برخی از کشورهای دوست پاکستان در تعهدی که داده موافقت کرده است تا برای دست کم ?? سال از کشور دور باشد و در فعالیتهای سیاسی شرکت نکند.
اما آقای شریف وجود چنین تفاهمی را رد می کند و حامیان وی استدلال می کنند که حتی در صورت وجود چنین توافقی این معامله در زمانی صورت گرفته که آقای شریف بدنبال کودتای اکتبر سال ???? آقای مشرف در بازداشت بوده و هرگونه معامله ای در آن شرایط تحت فشار بوده و ارزش قانونی ندارد.
آقای شریف گفته است که قصد دارد پیش از انتخابات عمومی کشور که انتظار می رود در ماه ژانویه سال آینده برگزار شود به پاکستان برگردد. بنابر این اظهارات رییس دادگاه عالی پاکستان کمک قابل توجهی به او می کند و البته دولت آقای مشرف را در وضعیت دشواری قرار می دهد.
از سوی دیگر این تحول همزمان شده است با برخی از گزارشها مبنی بر این که مقامات سعودی در تلاشند تا به بازگشت آقای شریف به کشور کمک کنند. ناظران معتقدند که آقای شریف و حزب وی در مقایسه با حزب خانم بوتو بیشتر به احزاب اسلامی کشور گرایش دارد و دولت سعودی که از سرمایه گزاران بزرگ در پاکستان و از حامیان احزاب اسلامی کشور بخصوص احزاب سنی است به نظر نمی رسد که از تحولات سیاسی در پاکستان با حضور خانم بوتو و گرایش وی به آمریکا و تقابل اعلام شده از سوی وی با احزاب اسلامی کشور راضی باشد و در نتیجه ممکن است بیشترین سعی را برای تسهیل بازگشت آقای شریف به پاکستان انجام دهد.
همچنین این تحول که می تواند به بازگشت آقای شریف به کشور بینجامد به نظر می رسد که تمامی معادلات و پیشبینی های دولت ژنرال مشرف را با چالشهای جدی مواجه خواهد کرد.آقای مشرف و تیم وی امیدوار بود که با انتخاب مجددش به ریاست جمهوری کشور و تعیین فردی از حامیان خود بعنوان فرمانده کل ارتش پاکستان و با پشتوانه مردمی تر خانم بوتو (چرا که حزب حاکم مسلم لیگ شاخه قائد اعظم از پشتوانه مردمی چندانی برخوردار نیست) و البته عدم حضور آقای شریف در کشور و شکاف در احزاب اسلامی بتواند حکومت خود را تثبیت کند.
اما اکنون این پیشبینی ها با مشکلاتی مواجه شده است. اول اینکه اکنون با توجه به اظهارات رییس دادگاه عالی پاکستان احتمال حضور آقای شریف در پاکستان بسیار بیشتر است.
حضور او و قرار گرفتنش در کنار احزاب مخالف به خصوص با توجه به حمایت خانم بوتو از آقای مشرف که بسیاری آن را نوعی انحراف ازسیاستهای اصلی حزب خانم بوتومیدانندبدون شک برای آقای مشرف و خانم بوتو دردسر ساز خواهد شد.
دوم اینکه دادگاه عالی پاکستان هنوز رای خود را در خصوص قانونی بودن انتخابات ریاست جمهوری شش اکتبر پاکستان اعلام نکرده است.
از سوی دیگر همین دادگاه در حال بررسی این مساله است که آیا مصالحه ملی اعلام شده از سوی آقای مشرف که بر اساس آن خانم بوتو توانست به کشور برگردد قانونی است یا با قانون اساسی کشور مغایرت دارد.
تمام این عوامل به پیچیدگی معادلات سیاسی پاکستان بیش از پیش دامن می زند و در نتیجه میدان عمل را برای دولت آقای مشرف و دست کم نظامیان حامی وی دشوار می کند بخصوص آنکه خشونت ها در کشور کاسته نشده است و عملیات ستیزه جویان مخالف به طرق مختلف به خصوص در نواحی شمال غرب ادامه دارد.
با توجه به این شرایط برخی از تحلیلگران معتقدند که راههای پیش روی آقای مشرف بیش از پیش بسته می شود و در صورتی که اوضاع بدین صورت ادمه پیدا کند و رای دادگاه عالی در خصوص انتخابات ریاست جمهوری و یا مصالحه ملی به ضرر آقای مشرف باشد احتمال اعلام وضعیت فوق العاده دور از واقعیت نخواهد بود.
اگرچه عده ای نیز معتقدند که با توجه به فشار آمریکا اعلام وضعیت فوق العاده راه حل آخر خواهد بود و دستکاری در نتایج انتخابات احتمال بیشتری دارد.
به هرحال دست کم یک چیز را با صراحت بیشتری می توان گفت و آن اینکه چند روز آینده پاکستان آبستن تحولات زیادی است که بدون شک این تحولات بر پاکستان و البته منطقه تاثیر خود را خواهد گذاشت.

علی استوار

کارشناس امور سیاسی فرمانداری نایین